روانشناسی

روانشناسی بالینی

روانشناسی

روانشناسی بالینی

روانشناسی

با مدیریت حسین دانش آموز - روانشناس بالینی

     اعتیاد کلمه ای است عربی از ریشه عاد و به معنای چیزی را به عادت پذیرفتن و به چیزی و خوگرفتن . در چند دهه اول قرن بیستم، واژه اعتیاد به مواد شیمیایی به حالتی خاص اطلاق می شد که در اثر مصرف مواد به وجود می آمد. در سال 1931 میلادی واژه های عادت دارویی و اعتیاد دارویی به وسیله تاتوم و سیورز به عنوان واژه های جایگزین برای اعتیاد مطرح شد.

     تعریفی که تاتوم و سیورز از فرد معتاد و اعتیاد دارویی نمودند، عبارتند بود از: "معتاد فردی است که ماده شیمیایی خاصی را مصرف نموه و بدان وابستگی بدنی یا جسمی پیدا کند".

    از نظر سازمان بهداشت جهانی وابستگی به مواد  نشانگانی است که با یک الگوی رفتاری خاص آشکار می شود. با مصرف برخی از داروها مانند، داروهای روان گردان، الگویی از رفتارهای ویژه بر رفتارهایی که قبلا ارزش بیشتری داشته اند، ارجحیت می یابند. نشانگان مورد نظر به معنی وابستگی مطلق نیست. بلکه پدیده کیفی است که به درجات مختلف، متجلی می شود.

     در اخرین انتشار فرهنگ پزشکی و بستر [1] (2008) ، اعتیاد یک شرایط عود کننده مزمن، با تقاضای وسواس گونه برای سوء مصرف مواد و تغییرات شیمیایی بلند مدت در مغز است. اعتیاد بدون توجه به نوع ماده مصرفی خواه الکل، انواع آمفتامین ها، کوکائین، ماری جوانا و یا نیکوتین پدیده ای مشابه است. هر ماده اعتیادآور تولید حالات خوشایند و ایجاد رهایی از رنجش ها می نماید ( احمدی و رستمی، 1393). 

 

طبقه بندی مواد اعتیاد آور

     تعداد مواد اعتیادآور که از گیاهان طبیعی یا به طریقه صنعتی و شیمیایی تهیه می گردند زیاد و طبقه بندی جامع آنها بر حسب موازین و ملاکهای خاص کار پیچیده و بحث انگیزی است. تاکنون طبقه بندی های متعددی برای انواع مواد اعتیادآور ارایه گردیده است که هر کدام نقاط ضعف و قوت خود را دارا می باشد و ما در اینجا به شرح مختصر آنهامی پردازیم.

 

1. طبقه بندی بر حسب منشأ مواد

     در این طبقه بندی که توسط دنیکر[2] در سال ۱۹۷۱ پیشنهاد گردیده کلیه مواد اعتیادآور را براساس منشأ تهیه آنها به دو دسته بزرگ تقسیم می کنند این دو دسته عبارت اند از:

   ۱- موادی که از ریشه، برگ، گل و میوه گیاهان بدست می آیند و به عبارتی منشأ طبیعی دارند مانند تریاک، حشیش، کوکائین و مشروبات الکلی.

  ۲- موادی که از طریق شیمیایی و تحت شرایط آزمایشگاهی و تحقیقاتی تهیه و تولید می شوند و به عبارتی منشأ شیمیایی دارند مانند انواع آرامش بخشها و داروهای مسکن و محرک و توهم زا مانند باربیتوراتها، بنزودیازپینها و غیره .

 

طبقه بندی بر حسب قدرت اعتیاد زایی مواد

برخی از محققان از جمله پوروت[3] (۱۹۶۳) اساس و مبنای طبقه بندی مواد را بر قدرت اعتیاد زایی مواد عنوان نموده اند. بر این اساسی مواد به دو دسته تقسیم میشوند:

     1 – موادی که اعتیادهای شدید یا عمیقایجاد می کنند مانند هروئین، تریاک، مرفین،پی تی دین، کدئین و... .

۲- موادی که اعتیادهای ضعیف ایجاد می کنند مانند سیگار، تنباکو، قهوه، چای و و مصرف برخی از داروهای اعصاب مانند دیازپام و ....

 

2. طبقه بندی برحسب نوع وابستگی

     وارن [4](۱۹۷۱) اعتقاد دارد که مواد اعتیادآور را می توان براساس تأثیری که به لحاظ نوع وابستگی ایجاد   می کنند تقسیم بندی نمود. وارن نوع وابستگی به مواد اعتیادآور را به سه گروه تقسیم می نماید:

      ۱- وابستگی روانی و جسمانی و نیز ایجاد پدیده تحمل بدنی، موادی که این نوع وابستگیها را به وجود    می آورند عبارت اند از: هروئین، تریاک، مرفین، کودئین، باربیتورات ها، برخی از آرام بخش ها، الکل و نظایر آنها.

     ۲- وابستگی روانی، موادی که این نوع وابستگیها را به وجود می آورد عبارت اند از : کوکائین، ماری جوانا، حشیش و ... .

      ۳- وابستگی جسمانی یا فیزیولوژیکی، موادی که این نوع وابستگیها را به وجود می آورند عبارتند از : آرام بخش ها و ضددردهای قوی.

 

 3. طبقه بندی بر حسب نوع تاثیر

کولمن[5] (۱۹۸۱)، داروهای اعتیادآور را به پنج دسته تقسیم کرده است. این پنج دسته عبارت اند از:

۱- تخدیرکننده ها- مسکن ها[6] :

     شامل الکل (اتانول)[7]، باربیتورات ها از قبیل نمبوتال (پنتوباربیتال)،[8] سکونال (سکوباربیتال)،[9] ورونال (باربیتال)[10]، تیونال (سکوباربیتال و آموباربیتال)[11]. این داروها موجب کاهش تنش، ایجاد آرامش، خواب و نیز تسهیل در روابط اجتماعی می شود.

 ۲- محرک ها[12] :

 شامل آمفتامین ها از قبیل بنزورین، دکسدرین (دکسترو آمفتامین)، متدرین (متا آمفتامین)، کوکائین (کوکا)[13] می شوند.

 ۳- خواب آورها یا نشئه کننده ها[14]:

شامل تریاک و مشتقات آن مانند مورفین، کدئین، هروئین، متادن و غیره ... این مواد از بین برنده درد و تولید کننده احساس آرامش و سرخوشی هستند و اضطراب و تنش را از بین می برند.

 ۴- روانگردانها و توهم زاها[15] : شامل حشیش، مسکالین (پیوت)[16] ، پسیلوسبین (سایکو توجنیک ماشروم)[17] ، (لیسرجیک اسید و دیتل آمید۲۵) [18]مصرف این مواد تغییر در هیجانات، افکار و رفتار به وجود می آورد و موجب احساس وسعت ذهن و تفکرات می شود.

 ۵- آرامش بخش های ملایم[19] :

 شامل لیبریم (کلوردیازپوکساید)[20]، میلتون (مپروبامیت)[21]، والیوم (دیازپام)[22] و غیره می شود. مصرف این مواد تنش و اضطراب را از بین میبرد، تولید آرامش و خواب می کند.

 

 

4. طبقه بندی بر حسب تاثیر درمانی مواد

سازمان بهداشت جهانی، از دیدگاه تأثیر درمانی مبادرت به ارایه طبقه بندی خاص نموده است. این طبقه بندی شامل موارد ذیل است:

      ۱- موادی که مصرف درمانی آنها بسیار اندک است (عموماً توهم زاها).

     ۲- موادی که مصرف درمانی متعددی دارند مانند آمفتامین ها (بنزدرین، دکسدرین، متدرین و غیره).     ۳- موادی که مصرف درمانی زیاد و البته خطرات بالا برای سلامتی دارند، مانند باربیتورات ها، امیتال، نمبوتال، سکونال و غیره.

       ۴- موادی با ارزشی درمانی مشخص و زیاد و خطرات ناچیز، مانند انواع آرامش بخش ها، خواب آورها، مسکن ها و غیره.

6. طبقه بندی بر اساس پنجمین ویرایش راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی

     به طور کلی با توجه به ویرایش پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی[23]، کلیه مواد اعتیادآور را می توان به چهار دسته کلی و ده دسته جزئی تقسیم بندی نمود. این چهاردسته عبارتند از:

      ۱. مواد دارای افیون، مخدر، نارکتیک[24]

      ۲. مواد توهم زا[25]

      ۳. مواد محرک[26]

4. مواد آرام کننده یا آرام بخش[27] ( احمدی و رستمی، 1393).

 

جدول 2-1 : طبقه بندی مواد بر اساس پنجمین ویرایش راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی

 

الکل

کافئین

حشیش

مواد توهم زا

فن سیکلیدین

مواد استنشاقی

مواد شبه افیونی

داروهای ضد اضطراب

مواد محرک

توتون

اختلالات روان پریشی

I/W

-

I

-

I

I

-

I/W

I

-

اختلالات دو قطبی

I/W

-

-

-

I

-

-

I/W

I/W

-

اختلالات افسردگی

I/W

-

-

-

I

I

I/W

I/W

I/W

-

اختلالات اضطرابی

I/W

I

I

-

I

I

W

W

I/W

-

وسواس فکری-عملی

-

-

-

-

-

-

-

-

I/W

-

اختلالات خواب

I/W

I/W

I/W

-

-

-

I/W

I/W

I/W

W

کزکاری های جنسی

I/W

-

-

-

-

-

I/W

I/W

I

-

دلیریوم

I/W

I

I

-

I

I

I/W

I/W

I

-

اختلالات عصبی-شناختی

I/W/P

-

-

-

-

I/P

-

I/W

-

-

اختلالات مصرف مواد

X

X

X

-

X

X

I/W

X

X

X

مسمومیت با مواد

X

X

X

-

X

X

I/W

X

X

-

ترک مواد

X

X

X

-

-

-

I/W

X

X

X

توجه: X = این طبقه در DSM-V تشخیص داده شده است.

I : شاخص همراه با شروع در مدت مسمومیت ممکن است برای این طبقه مورد توجه قرار گیرد.

W : شاخص همراه با شروع در مدت ترک ممکن است برای این طبقه مورد توجه قرار گیرد.

P : اختلالا با دوام است.

I/W : هر یک همراه با شروع در مدت مسمومیت یا همراه با شروع در مدت ترک، ممکن  است برای این طبقه مورد توجه قرار گیرد.



[1] World’s greatest encyclopedia – Alenacapedia

[2] Deniker

[3] Porot

[4]  Varenne

[5] Coleman

[6] Sedatives

[7] Etanol

[8] Pentobarbital

[9] Secobarbital

[10] Barbital

[11] Secobarbital & Amobarbital

[12] Stimulants

[13] Coca

[14] Narcotics

[15] Psychodelics & Hallucinogens

[16] Peyote

[17] Psychotogenic & Mushrooms

[18] Lysergic acid diethylamid-25

[19] Minor Tranquilizers

[20] Chlordiazepoxide

[21] Meprobamate

[22]Diazanam

[23] DSM-V

[24] Opiates

[25] Hollucinogens

[26] Stimulants

[27] Depressant

نظرات  (۰)

هیچ نظری هنوز ثبت نشده است

ارسال نظر

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی